Death Note (2017): Bạn có đủ tốt để giết Người khác?

“Tôi không xứng đáng được hạnh phúc!”

Death Note được sinh ra từ năm 2003 – nó chính là một bộ manga đặc trưng về chủ đề trinh thám, một trong mười bộ manga hay nhất mọi thời đại và được chuyển thể thành phim qua 4 lần live-action (2 lần năm 2006, lần thứ 3 năm 2008, kế tiếp là 2015). 

Khán giả không cần phải xem lại manga hay các phần live-action này vẫn có thể trở thành tín đồ hâm mộ Death Note, người xem chỉ cần bỏ 60 phút để xem qua ba tập phim gọi là sự mở màn cho thế hệ sở hữu Death Note mới: “Death Note: New Generation (2016)”, thật sự khi xem xong ba tập phim này người thưởng thức sẽ hiểu vì sao các fan lại cuồng nhiệt và thèm khát phần “Death Note: Light Up The NEW World (2017)” đến như vậy.

Và Death Note (2017) cũng đã trở lại với các fan. Nhưng Death Note (2017) cũng là một dạng “tiểu thuyết” của trái tim người Nhật, mở màn đạo diễn Shinsuke Sato cho khán giả rất ít thông tin, ít cao trào, chỉ đưa ra một bí mật là trên thế giới con người đã xuất hiện 6 cuốn sổ tử thần và người sỡ hữu nó có quyền giết bất kỳ ai khi ghi tên vào cuốn sổ. Bộ phim xoay quanh ba nhân vật chính: Sousuke Ikematsu trong vai Ryuzaki, người kế tục sự nghiệp của L, cũng là một điều tra viên nổi tiếng. Masahiro Higashide trong vai Tsukuru Mishima, một điều tra viên đang theo vụ án Death Note. Masaki Suda trong vai Yugi Shion, một kẻ khủng bố rất tôn sùng Light và muốn mình trở thành Kira kế tiếp, người muốn có trong tay đủ 6 cuốn sổ tử thần để được gặp Light. Nhưng đạo diễn đã tiết lộ Light thật sự đã chết – vậy sự hồi hộp của bộ phim nằm ở việc ai là kẻ giết người xấu hàng loạt bằng Death Note tức là “Killer mới” trong tiếng anh và là “Kira mới” trong tiếng Nhật. Sự thật là “Kira mới” đã áp dụng một luật không chính thức trong Death Note nhưng vẫn hiệu nghiệm đó là: “Khi chủ sở hữu Death Note từ bỏ quyền sổ thì mọi kí ức về Death Note sẽ bị xóa sạch và cũng không còn khả năng nhìn thấy tử thần nữa”. Và câu chuyện Death Note (2017) kịch tính đến mức cuối cùng khi “Kira mới” chính là Mishima, Mishima đã mất ký ức về Death Note một cách hoàn toàn và chính mình cũng là “con tốt” trong kế hoạch mà mình biên kịch ra, có lẽ kẻ không bị mất gì trong kế hoạch này – là kẻ đứng ngoài mà xem màn kịch chính là Thần chết Ryuk. 

Điều kỳ lạ là khi điều tra viên Ryuzaki biết Mishima là “Kira mới” thì lại không giết mà dám xả thân mình để bảo vệ Mishima, có lẽ rằng thật tội nghiệp Mishima khi anh chỉ là kẻ bị cuốn sổ thao túng, hai là với việc lấy lại ký ức về Death Note – Mishima từ đây sẽ đứng về phía chân lý truy tìm các “Kira mới” khi các Thần chết như Ryuk muốn xem sự thú vị khi con người giết hại nhau như thế nào. Bên cạnh đó tin tặc Yugi Shion khi biết Mishima chính là “Kira mới”, mới biết tất cả mọi việc mình làm chỉ như một trò đùa, nhưng đó cũng là lúc kẻ phản diện này đã hy sinh thân mình để cứu Mishima và Ryuzaki. Tiếp đó là tử Thần Ama nguyện trở thành cát bụi để bảo vệ người bạn Ryuzaki. Cuối bộ phim chính Ryuzaki đã giải thoát cho Mishima, khi giải thoát cho Mishima xong thì Ryuzaki cũng lăn ra chết vì anh đã tự viết tên mình trong cuốn sổ tử thần. Sau cùng chỉ còn Mishima còn sống nhưng trong tình trạng luôn đau buồn về việc mình làm và quyết tâm thu hồi các cuốn sổ còn lại để nó mãi mãi không được phát tán, những kẻ còn sống sót còn lại chính là 5 “Shinigami  - tử Thần” của 5 cuốn sổ còn lại.

Nói về một bộ phim trong một bài bình phim thì không thể hết ý được, ví dụ như tôi chưa nói về Misa Amane bạn gái của Light có đóng góp gì trong tình tiết của Death Note (2017). Tôi chỉ gợi được các ý kiến như vậy thôi, có thể khán giả sẽ cảm nhận Death Note theo cách của người thưởng thức khi đến xem bộ phim này. Cái quan trọng mà tôi rút ra được từ một bộ manga mang tinh thần Nhật Bản muốn thể hiện qua một bộ phim, cảm hứng bắt đầu từ “Death Note: New Generation (2016)”, tập thứ nhất nói về một người không được sở hữu cuốn sổ tử thần vẫn muốn giết người từng là tội phạm - cho dù người tội phạm này đã hối cải và làm việc chăm chỉ, nhưng người này đã biến thành một dạng cuồng tín Light và coi tư tưởng phải giết hết người xấu trên thế giới là mục tiêu sống. Và tập phim thứ ba làm tôi ấn tượng nhất, nó nói về nhân vật tin tặc Yugi Shion, Yugi Shion cũng là một người với tuổi thơ bất hạnh, cha mẹ Yugi bị giết bởi một gã tâm thần, khi Light giết gã tâm thần bằng cuốn sổ - cũng từ đây Yugi thần tượng Light và khi Yugi được ban cho cuốn sổ tử thần, Yugi kế thừa ý chí của Light. Yugi đã quá táo tợn khi quyết ra tay giết một người đã ăn năn hối lỗi một cách thật sự, người này luôn biết tội của mình nên luôn chấp nhận mình không có quyền được hạnh phúc, người này làm việc cọ nhà vệ sinh một cách chăm chỉ, người này không dám cưới một cô gái mà mình yêu nhưng người này sẵn sàng sống một cuộc đời mới khi biết mình đã là một người cha. Ấy vậy mà vì ý chí giết hết kẻ xấu trên toàn thế giới, Yuki đã giết mất một con người hoàn toàn sám hối?

Một điều mà làm tôi suy nghĩ khá nhiều là, Thần chết trong Death Note cũng có nhiều loại Thần chết. Có thần chết như Ryuk chỉ coi việc con người sử dụng Death Note để giết nhau là chuyện thú vị để thỏa mãn tính tò mò và khát máu của mình. Lại có Thần chết như Rem và Ama lại hy sinh thân mình vì người sở hữu cuốn sổ. Đến Thần chết mà còn có tình thương, trong khi đó đôi khi người sở hữu Death Note lại sẵn sàng ra tay giết người hoàng loạt chỉ vì mục đích “để làm thế giới khốn kiếp này tốt đẹp hơn” – việc mà con người không còn sự tha thứ, không còn sự khoan hồng, không cho người xấu một cơ hội để quay đầu là bờ - thử hỏi người sở hữu Death Note làm vậy là đúng sao? Con người trong tâm can luôn tồn tại cái tốt và cái xấu, cái xấu như là một cái gì đó rất tự nhiên, vậy loài người phải chết hết đi chứ 6 cuốn sổ sao đủ tiêu diệt hết loài người xấu xa này! Việc một bộ phim của Nhật nói về cái chết cái cốt yếu là để nói về sự sống, sử dụng quyền giết người để giết kẻ khác sẽ là cách biến một con người còn độc ác hơn cả Thần chết. Người bình phim mong rằng việc tử hình dã man đối với người xấu là thật sự không nên, chẳng có cách gì mà bạn có quyền phán xét khi bạn không biết trái tim họ thật sự là gì, và điều hiển nhiên bạn không phải là họ nên chân lý là bạn không có quyền phán xét! Chân lý nằm ở chỗ “giết người là có tội” dù vì mục đích gì đi nữa!

Một thế giới mới, một tương lai mới, một cảm thức xoay chuyển thế giới.

Việt Phương

Read more »

Posted in: Điện ảnh

"Sao tháng tám" Những tâm hồn Cách mạng

Sao tháng Tám, một bộ phim trắng đen của cố đạo diễn - NSND Trần Đắc, bộ phim khắc họa rõ nét khí thế hào hùng của quần chúng nhân dân khi được giác ngộ Cách Mạng, những người Cộng sản nguyện hi sinh thân mình vì sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Lấy bối cảnh của những ngày sôi sục trước Tổng khởi nghĩa kháng Tám (1945), thời điểm nạn đói Ất Dậu khủng khiếp lan tràn khắp nơi. Để biết ơn công lao của những con người anh hùng vì dân tộc và noi gương tinh thần đoàn kết ủng hộ Việt Minh, tái hiện lại khí thế hào hùng một thời của dân tộc, đoàn làm phim của cố đạo diễn Trần Đắc đã xây dựng thật thành công bộ phim Sao tháng Tám đầy nghệ thuật, giữ lại sự ám ảnh, đau đớn của nhân dân ta trước sự bóc lột của hai ách nô lệ thống trị của Pháp và Nhật.  Như chúng ta đã biết bối cảnh lịch sử Việt Nam trước Cách Mạng tháng Tám là một vấn đề nan giải, ngàn cân treo sợi tóc. Năm 1940 phát xít Nhật tràn vào Đông Dương, Pháp đầu hàng Nhật, Nhật chiếm đóng toàn bộ địa bàn của Pháp ở Đông Dương dùng nó để vơ vét kinh tế phục vụ cho nhu cầu chiến tranh và đàn áp phong trào Cách Mạng. Dân ta vô tình phải chịu hai tròng áp bức Nhật – Pháp khiến cho tình hình đã tồi tệ càng thêm tồi tệ hơn. Sao tháng tám đã phần nào khái quát lại hoàn cảnh lịch sử để người xem có thể hình dung lại được sự khốn cùng của nước ta trong những năm chiến tranh.

Sao tháng Tám như một bức tranh đối lập giữa cuộc sống lầm than của những người dân đen và sự bệ vệ, tác oai tác quái của những kẻ làm chó săn cho giặc. Một bên là cảnh người đói vật vờ, xác chết nằm rải rác la liệt như những cái bóng khắp các hang cùng ngõ hẻm với những tiếng rên xiết ai oán văng vẳng khắp nơi. Một bên lại là những bộ áo dài sang trọng, lả lướt của các quý ông, quý bà theo giặc. Sao tháng Tám là một thước phim giá trị và nếu một ai đã từng xem qua bộ phim này sẽ không nguôi ám ảnh về hình ảnh những con người gầy rộc, lờ đờ, hốc hác chỉ còn “da bọc xương” nằm rệu rã chờ đợi cái chết đến từ từ. Dù quay phim trong thời kì điện ảnh mới đến với nước ta, nhưng đoàn làm phim đã tỏ ra rất chau chuốt, tỉ mỉ trong cách tạo phục trang, âm thanh, hình ảnh, đạo cụ, bối cảnh, tạo hình. Nạn đói hoành hành khắp nơi, đâu phải thời tiết, đâu phải hạn hán mất mùa, mà là cơn lũ giặc ngoại xâm tràn qua cướp đi bao nhiêu công sức cả năm trời của người Việt, chúng bào mòn sức khỏe, sức trẻ, vật chất của người dân để phục vụ cho những âm mưu bẩn thỉu của chúng. Chúng ta không thể quên được những thước phim mô tả thật nhất những cụ già, em nhỏ thều thào đi lại lởn vởn không khác gì những thây ma giữa một khu vực nhỏ ngoại thành Hà Nội, hay cảnh cụ già còn chưa thể chấp nhận đến với việc phải sang một thế giới khác khi bị canh tuần mang đi “Tôi chưa chết đừng chôn tôi” và tiếng đáp trả của hai lính canh “Đằng nào cụ chả chết, cụ đi sớm cho mát mẻ” câu nói của hai thanh niên như một sự khẳng định cho sự sống của người dân nghèo như vắt trên cành cây “sống nay chết mai”. Tiếng kêu gào thê lương của những đôi mắt cơ cực, sự đau thương trong tiếng kêu cứu, van xin miếng ăn tủi nhục. Tiếng khóc nỉ non xung quanh khu nhà đổ nát hòa cùng với tiếng nhạc nền thê lương khiến ta nát lòng, khi xem tới phân cảnh đó tôi những tưởng như mình đang đứng giữa một đám tang tập thể mà trong đó là tiếng khóc ai oán cùng với tiếng kèn đám ma kéo dài âm ỉ ở những buổi chiều thu se lạnh của những năm 1945 ngày ấy. Nhưng xót xa hơn khi tiếng khóc ai oán của những người gần bờ vực cái chết thì họ vẫn khát khao, gắng gượng níu kéo sự sống đến hơi thở cuối cùng, cụ già cố gắng nuốt thật nhanh khô dầu dùng để bón ruộng vào miệng và đôi mắt hoang dại, đau đớn của những con người xung quanh khi cứ một khắc lại có một người ra đi. Họ đang tự mình chống lại cái đói cồn cào trên thân hình gầy rộc đó, thật ai oán, thật xót xa.

Khung hình quay cận cảnh bộ xương khô lộ rõ những mạng sườn hốc hác của lão, “gầy đến xương cũng gầy” là câu nói phù hợp nhất mô tả lão trong thời điểm hiện tại. Đạo diễn đã thật tài tình lấy trọn cảm xúc của người xem, mọi giác quan vỡ òa khi cố bé cất tiếc kêu cứu “Các bác ơi, ai cứu bà cháu với!”, “các bác ơi, ai cứu bà cháu với, bà cháu sắp chết rồi”… đôi mắt non nớt đẫm nước mắt và lời cầu cứu tuyệt vọng của đứa trẻ trước sự bất lực của những người xung quanh rơi vào không trung, một cú máy dài mô tả những khuôn mặt đờ đẫn mất cảm xúc trước cái chết khiến người xem càng xót xa hơn, cái chết cũng đến để lại sự đau đớn trong lòng người ở lại, đói lại cướp đi một mạng người. Mỗi khung cảnh, mỗi phân đoạn trong Sao tháng Tám đều khiến ta thấm đẫm nỗi đau chiến tranh, nỗi đau xâm lược, nỗi đau nước mất nhà tan, nỗi đau đói nghèo.

Tuy nhiên đó chỉ là những khung cảnh tái hiện lại một mặt trong xã hội nước ta lúc bấy giờ, điều chính yếu chủ đạo trong toàn bộ phim là khí thế, là ngọn cờ kháng chiến sục sôi trong lòng quần chúng nhân dân mà dù có học trong sách vở cũng không thể hiểu hết được hết không khí ấy. Những người chiến sĩ của ta, họ tranh thủ từng khoảnh khắc, từng giờ đấu tranh, giác ngộ trong quần chúng nhân dân, họ xâm nhập vào các nhà máy, đồn điền, quần chúng để sống chung với họ, hiểu họ và tuyên truyền Cách Mạng, giải truyền đơn ủng hộ công nhân đình công đòi giảm giờ làm và ngày nghỉ có lương. Cuộc đối đầu giữa dân tộc ta với quân xâm lược diễn ra gay gắt và chực chờ đến thời điểm bùng nổ, ở đó bộ phim cũng thực tài tình khi khắc họa hai nhân vật có sự đối lập hoàn toàn về tư tưởng, suy nghĩ, tâm lí, ước mơ và con đường đi lại càng khác nhau, Kiên và chị gái Kiều Trinh. Hai con người sống cùng một thời đại, cùng cha cùng mẹ nhưng từ lâu trong tâm tưởng của họ đã hình thành nên sự mâu thuẫn. Hình tượng nhân vật, cách tạo hình của hai nhân mật được chỉ đạo một cách chắc tay, lối diễn bài bản của Kiều Trinh khắc họa đặc sắc người đàn bà tham vọng quyền lực, tiền tài, mưu lược và thủ đoạn, cô đã tạo nên làn sóng phẫn nộ trong lòng người xem với bọn chó săn cho giặc. Kiên, đại diện cho những con người trí thức cách mạng đương thời có ý chí nhưng còn mềm yếu, không dứt ra được nỗi đau thực tại của gia đình anh mang lại, nỗi đau chứng kiến sự tha hóa nhân cách của chị gái mình.

"Một bên lại là những bộ áo dài sang trọng, lả lướt của các quý ông, quý bà theo giặc..."

Bộ phim chủ trương nói lên những khía cạnh xã hội nước ta có liên quan đến các nhân vật trong phim, nhà làm phim đã thật thành công trong việc tạo hơi thở của thời đại trong phim khiến bao trái tim thổn thức, một vẻ đẹp đương thời trong lòng công chúng nhân dân. Cái xã hội thu nhỏ dám đứng lên đấu tranh giành độc lập, đứng lên “đả đảo phát xít nhật” kêu gọi quần chúng nhân dân đồng loạt đoàn kết đánh đuổi quân ngoại xâm ra khỏi đất nước, ủng hộ Việt Minh. Những khung hình đầy sức gợi, tạo cảm quan mãnh liệt trong lòng người xem, cảnh chị Nhu đứng trên giàn giáo nhà máy tuyên truyền tư tưởng chủ trương của Đảng, của Việt Minh tới đồng bào, công nhân nhà máy, máy quay dựng từ dưới hướng lên cùng giọng nói quyết liệt của chị vang vọng khắp nhà máy đã khơi lên sức nóng mãnh liệt trong lòng những người công nhân nơi đó, cũng từ bối cảnh đó, máy quay lia xuống dưới cho lấy chị đã lấy được trọn vẹn lòng tin của công nhân trong tiếng hô đồng thanh “đả đảo”. Pha dừng máy trước cảnh một bên là hình nhân giấy đốt cầu siêu cho người chết và một bên là hình ảnh bà lão còn sống nằm queo quắp bên cạnh, tóc tai rũ rượi khác nào bộ xương khô dưới âm phủ, sự rẻ rung trong lời nói của một “bà huyện” khiến ta nghẹn ngào, đau xót, phẫn nộ. Là cảnh chị Nhu đau đớn khi nghe tiếng súng của quân nhật nổ vào chồng mình, máy quay cận cảnh đổi mắt vừa bi ai, đau xót của chị đồng thời ánh lên sự căm thù đối với sự tàn ác của quân phát xít, đôi mắt của sự dũng cảm gạt bỏ những đau thương để tiếp tục đấu tranh giành độc lập, kể cả việc xa đứa con vừa mới sinh non của mình, bất chấp hiểm nguy hoàn thành nhiệm vụ, không cần dùng đến lời thoại chỉ một ánh mắt thôi cũng đủ khiến ta xót xa, nao lòng trươc tình mẫu tử chia lìa. Hay cảnh Kiên bị thương, đưa đôi mắt vừa đau đớn vừa căm phẫn về phía đôi mắt kinh hoàng của người chị ruột Kiều Trinh, người đã gián tiếp khiến quân Nhật nổ súng vào anh, máy quay cận cảnh dừng lại ở Kiên và Kiều Trinh đã lột tả toàn bộ cảm xúc hỗn độn của hai nhân vật qua đôi mắt, cử chỉ, thời gian, âm thanh của những chuyển động cũng như đứng lại trong nỗi đau đớn và tuyệt vọng của Kiên. Những thước phim vô cùng nghệ thuật khiến người xem cảm khái mãi không nguôi.

NSƯT Thanh Tú trong vai chị Nhu của Sao tháng tám

Âm thanh sống động trong phim cũng một phần nào góp sức cho sự thành công của bộ phim mang lại, những tiếng giày đinh nện trên nền đất của bọn quân lính đang truy lùng Việt ngày đêm vang lên trên khu phố Hà Nội. Tiếng khóc, tiếng rên thê lương của những bộ xương khô di động ở các hang cùng, ngõ hẻm ngoại thành. Ám ảnh hơn là tiếng cười của những kẻ điên tình chủ động bán mình cho giặc, tiếng cười của sự tự mãn, vui thú, tiếng cười của sự kinh hoàng, tuyệt vọng, mỉa mai cứ the thé vang lên đầy ghê tởm. Đặc biệt, tiếng của khúc ca khải hoàn vang vọng khắp thành phố Hà Nội hòa vào đó là bản nhạc bất hủ, những khúc tráng ca cách mạng của cố nhạc sĩ Văn Cao, Nguyễn Đình thi cùng giai điệu tự hào của “Quốc tế ca”, mạnh mẽ và làm sống dậy một không khí sục sôi của thời đại. Bối cảnh tuyệt vời hòa cùng tiếng nhạc, ngọn cờ đỏ sao vàng được cắm lên nóc nhà dinh độc lập cùng với đoàn người cầm những lá cờ phấp phới, những băng rôn, khẩu hiệu hoành tráng chạy dọc trên đường phố, máy quay đứng một góc dựng đứng để thu về những khoảnh khắc ấn tượng, nổi bật lên ở đó là khuôn mặt rạng rỡ niềm vui chiến thắng của chiến sĩ Nhu và Mến, khép lại bộ phim bằng sự háo hức, sôi động của một thủ đô Hà Nội giải phóng.

Sao thánh Tám, bộ phim gây sức ảnh hưởng của thời đại, làm mãn nhãn người xem. Không hổ danh là phim về đề tài Cách Mạng, bộ phim đã phần nào khơi lại một thời của dân tộc những mảng màu đối lập của xã hội đương thời, đói nhèo, cái chết lầm than và sự xa hoa của những “ông lớn”, “bà huyện”, sự căm phẫn, tức tối trước một xã hội đầy bất công của nước ta trong thời điểm đó. Bộ phim đã thành công trong việc tạo ra những chi tiết, bối cảnh xã hội, sự mâu thuẫn trong những tình huống đẩy lên cao trào kháng chiến, sự đồng lòng đồng sức trong đồng bào, khẳng định một dân tộc độc lập, tự chủ.

Sao tháng Tám đầy đủ sức gợi và làm nên một chương lịch sử phim ảnh của thời đại, vang vọng mãi trong nền điện ảnh Việt Nam, một bước phát triển mạnh mẽ trong làng điện ảnh của nhà làm phim cùng những diễn viên trong bộ phim của ngày ấy, để đến nay trước sự phát triển vượt bậc của môn nghệ thuật thứ bảy khi nói đến đề tài Cách Mạng, Sao tháng Tám vẫn là bộ phim không thể nào thay thế. Sức sống kinh điển của Sao tháng Tám đã đạt được thành tựu khi nhận giải Bông sen vàng Liên hoan phim Việt Nam lần thứ IV năm 1977, một giải thưởng danh giá cho những người làm phim và chính bộ phim. Sao tháng Tám, ngôi sao sáng nhất giữa bầu trời u ám của tháng Tám lịch sử, đã đem đến giá trị hiện thực, giá trị lịch sử, giá trị nghệ thuật cùng những giá trị nhân văn sâu sắc.

Nguyễn Thị Miên

Read more »

Posted in: Điện ảnh

Your Name - Chuyến du hành định mệnh đầy cảm xúc cùng chuyến tàu mang tên thời gian

“Dù em ở đâu trên thế giới này, anh nhất định sẽ đến gặp em” đây chính là câu thoại đã chạm vào biết bao trái tim người xem của nhân vật Taki trong bộ phim hoạt hình Nhật Bản Your name của đạo diễn Shinkai Makoto vừa công chiếu vào ngày 13/1 ở Việt Nam. Bạn có tin vào định mệnh? Bạn có nghĩ rằng chúng ta gặp gỡ nhau đều là một cái duyên không? Và bạn có tin rằng có thứ gọi là phép màu của tình yêu? Tất cả sẽ có trong chuyến du hành đầy cảm xúc cùng chuyến tàu thời gian trong bộ phim Your name-Tên của cậu là gì?

Poster chính thức của Your Name tại Việt Nam

Chuyến tàu thời gian mang ta đến với trạm cảm xúc mang tên những rung động nhẹ nhàng. Ta mỉm cười vì những câu chuyện rất đời thường rất thật mà Your name chuyển tải đến. Bằng cách xây dựng những cảnh phim với các hình ảnh quen thuộc trong cuộc sống, đạo diễn đã hiện thực hóa, tự nhiên hóa bộ phim đạt cảm giác đây không phải là một phim hoạt hình  2D với các nhân vật được vẽ nữa mà đó như chính con người thật đang ở trong cuộc sống. Là Mitsuha một cô bé học sinh trung học sống ở một vùng quê  Itomori yên bình có phần nhàm chán và luôn mong sẽ được tới một nơi khác nhộn nhịp hơn vùng quê chán ngắt này qua ước mơ mà em gái cô bé nói là thật ngốc nghếch: “muốn được làm một cậu trai đẹp sống ở Tokyo”, là cậu học sinh trung học ở Tokyo  đam mê kiến trúc và hay gặp rắc rối vì tính khí bốc đồng tên Taki, là người bà luôn muốn gìn giữ những truyền thống của dòng họ qua nghề đan dây, là những câu chuyện thường nơi phố huyện, là những buổi sáng đi học trong nắng sớm cùng bạn bè, …

Tất cả như thổi vào ta làn gió nhẹ nhàng thân quen trong cảm xúc, ta bắt gặp chính mình trong những hình ảnh, những câu chuyện rất đỗi thân thuộc kia và từ đó ta tin những gì phim kể là thật. Ta như sống lại những ngày còn ngồi trên ghế nhà trường với những cảm xúc rung động sáng trong của mối tình học trò ngây thơ khi cùng chứng kiến tình cảm dễ thương của Taki và Mitsuha. Tuy phim không đi sâu vào miêu tả chuyện tình này nhưng đó cũng chính là cái hay. Nó giữ cho ta được những rung động nhẹ nhàng của một tình cảm vừa chớm nở,là sự ngây ngô của câu tỏ tình “Tớ thích cậu” được Taki viết vào trong tay Mitsuha ngày gặp gỡ, là sợi dây buộc tóc của Mitsuha mà Taki luôn giữ bên mình như một vật bảo hộ trong suốt 3 năm vì đó là món quà của “một người quan trọng không được quên” tặng, là nỗi buồn khi biết người mình thích đi hẹn hò với một cô gái khác mà cắt tóc của Mitsuha…nhẹ nhàng lắm tự nhiên lắm những cảm xúc trong từng cảnh phim.

Chuyến tàu thời gian lại tiếp tục mang ta đến với trạm của những nút thắt cảm xúc. Ở đó cảm xúc của người xem như bị thách thức bởi những nút thắt-mở liên tục trong mạch phim. Đạo diễn đã rất tài tình khi mở đầu phim bằng loạt chuyển cảnh giữa hai nhân vật chính với những câu hỏi: liệu điều mình tìm kiếm thật sự là gì? Người ấy là ai? Điều đó có tồn tại không?...Chính điều này đã tác động đến cảm xúc người xem bởi sự khó hiểu của những câu hỏi không lời đáp và điều đó đã đưa người xem vào mê cung của sự tò mò. Tò mò hơn nữa khi Taki và Mitsuha không hiểu vì mọi người xung quanh đều nói mình đã trở lại bình thường rồi và những điều được kể lại về mình của một ngày bất thường đó hoàn toàn không có trong kí ức của Taki và Mitsuha. Khi người xem bắt đầu bị kéo vào mớ hỗn độn thông tin thì những nút thắt dần dần được tháo gỡ.

Việc hoán đổi thân xác đã khiến cuộc sống của hai bạn trẻ đảo lộn

Bạn có tin được vào một ngày sau khi ngủ dậy bạn sẽ trong thân xác của một người hoàn toàn xa lạ và khác biệt giới tính khi bạn chỉ mới là học sinh trung học với những ngỡ ngàng chưa khám phá hết về bản thân? Điều đó đã xảy ra ở hai nhân vật chính của chúng ta và mang đến hàng loạt những tình huống dở khóc dở cười khi  cứ 2 3 ngày lại bị hoán đổi cho nhau và khi dậy thì không nhớ gì cả. Tuy motif hoán đổi thân xác là không mới nhưng ở phim Your Name nó đã được khoát trên mình một diện mạo mới và mang thông điệp vượt thoát ra ngoài màn ảnh. Chính nhờ sự hoán đổi này mà Taki và Mitsuha có cơ hội trải qua những việc mà đó giờ mình chưa bao giờ làm. Những cú cắt cảnh bất ngờ là một trong những yếu tố quan trọng làm nên thành công trong việc “tung hứng” cảm xúc khán giả. Qua những lần cắt và chuyển cảnh nhịp nhàng chỉ bằng một câu thông báo “hãy cho con làm con trai Tokyo”, hay “con đang mơ à”… là cảnh được chuyển từ Taki sang Mitsuha hay ngược lại. Từ những chuyển cảnh này ta có thể thấy được những sự kiện diễn ra khi hai nhân vật chính hoán đổi cho nhau mà không hề bị hẫng trong mạch theo dõi. Taki trong thân thể của Mitsuha đã có thể biết cảm giác là con gái như thế nào, là được khám phá cảm xúc giới tính khi được đường hoàng sờ vào ngực của con gái và cảm nhận nó. Điều này lặp lại mỗi lần Taki hoán đổi đến nỗi em gái Mitsuha đã phải nói “chị yêu ngực của mình đến thế à” khi mỗi sáng khi lên đánh thức chị dậy ăn sáng đều thấy chị mình đang sờ ngực. Taki vốn sống trong một ngôi nhà mà chỉ có hai cha con sống không thấy sự hiện diện của người mẹ, những người bạn của cậu cũng toàn là con trai vì thế những khúc mắc hay tò mò về giới tính ở tuổi dậy thì dẫn đến hành động này là hoàn toàn có thể hiểu được. Taki một cậu trai thành thị đã tận hưởng được không khí yên bình của vùng quê Itomori với hàng dài những cây xanh, với bầu không khí trong lành, với sự yên ả của mặt hồ phẳng lặng chan hòa cùng ánh nắng sớm mai. Trên đường đi đến “vùng đất ấy” nơi có đền thờ của thiên của nhà Mitsuha, Taki đã được bà của Mitsuha nói về triết lí cuộc sống về “Musubi”: buộc sợi chỉ lại cũng là “Musubi”, con người liên hệt với nhau cũng là “Musubi”, thời gian trôi của là “Musubi”, “Musubi” chính là thời gian và những sợi dây đan của nghề truyền thống gia đình Mitsuha có lịch sử hơn 1000 năm ở Itomori chính là đại diện cho “Musubi”, đại diện cho thời gian, chúng đan vào nhau bền chặt nhưng cũng có lúc nới lõng và gặp gỡ nhau. Ngôi đền mà bà Mitsuha dẫn Taki đến là nơi linh thiêng và đó là nơi cất giữ một phần của Mitsuha-“Thánh tưởu”. Thánh tưởu có thể liên kết giữa thần linh và con người.

Cảnh dâng thánh tửu trong Your Name

Mitsuha trong thân thể của Taki cũng đã thỏa được ước mơ “Được là một cậu trai đẹp sống ở Tokyo” của mình. Mitsuha đã thấy được sự nhộn nhịp của thành phố với hàng dài những tàu diện ngầm, quán xá, xe cộ khắp mọi nơi hoàn toàn khác hẳn với vùng quê yên tĩnh chán ngắt với tàu điện ngầm tận hai tiếng mới có một chuyến, cửa hàng tiện lợi tới 9 giờ tối đóng cửa, không có nhà sách…và cô bé cũng đã được uống cafe trong quán cafe với giá có thể sống một tháng ở dưới quê. Biết được vị cafe thật sự là sao thấy được sự đối lập hoàn toàn giữa thành thị và nông thôn. Những chú chó trong quán café cũng khác hẳn với chó ở quê chúng được mặc đồ đeo nơ. Cafe thì được phục vụ trong những chiếc ly sang trọng cùng những món ăn hấp dẫn được bài trí đẹp mắt khác hẳn cafe quê là những lon được đóng sẵn và quán là chiếc ghế đá ở cạnh đường-chúng ta có thể hiểu nôm na nó rất giống với hình thức café bệt ở Việt Nam.

Không chỉ nhằm mục đích cắt cảnh bình thường những lần chuyển cảnh cũng chính là những lần nút thắt phim được siết chặt hơn nữa tạo nên cú lừa ngoạn mục về thời gian. Cảnh phim đặc sắc cả về việc cắt cảnh lẫn việc tạo nút nhấn cao trào là cảnh khi Mitsuha đang  ngắm sao chổi bay thì khung hình bỗng chốc đứng im lại thu về hình ảnh trong mắt Mitsuha chuyển đen rồi đột ngột  chuyển sang cảnh Taki không liên lạc được với Mitsuha. Chính từ khoảnh khắc này đã đánh dấu một cột mốc mới trong câu chuyện hé mở cho người xem về sự đánh tráo thời gian. Taki không thể hoán đổi một lần nào nữa với Mitsuha từ giây phút ấy vì thế cậu quyết định tìm gặp Mitsuha bằng những bức phác họa theo trí nhớ về phong cảnh của mình. Taki đã tìm được nơi Mitsuha sống nhưng bất ngờ thay đó là thị trấn đã bị sao chổi tàn phá cách đây 3 năm, 500 người chết và giờ không còn ai sống ở đó nữa. Trong khoảnh khắc Taki dò thấy tên Mitsuha trong danh sách những người tử nạn trái tim của người xem như bị ai đó vò nát bởi đau thương. Tất cả là gì? Một trò chơi của định mệnh hay là sự sắp đặt của thời gian khi Taki hiểu ra mình hoán đổi cho Mitsuha vào khoảng thời gian 3 năm trước. Điều đó có nghĩa là có một sự xuyên không của việc hoán đổi. Taki hiện tại  trong thân xác Mitsuha 3 năm trước và Mitsuha trong thân xác của Taki 3 năm sau. Vì sao phải là khoảng thời gian 3 năm trước này? Vì đó là lần đầu tiên trên tàu điện ngầm cuộc gặp gỡ định mệnh của hai người đã diễn ra. Mitsuha quyết định lên Tokyo gặp Taki vì biết hôm đó Taki có cuộc hẹn hò với người mà cậu thầm thương là chị làm chung ở tiệm thức ăn Ý mà trong lúc hoán đổi Mitsuha đã thay Taki hẹn. Đó chính là lúc Mitsuha nhận ra tình cảm của mình dành cho câu trai Tokyo không chỉ dừng lại ở chỗ là một nguời bạn mình được mượn thân xác nữa, cảm xúc nó lớn lên và dâng thành dòng nước mắt trào dâng nơi khóe mắt. Taki của 3 năm trước không biết Mitsuha vì thế cậu không hề biết cô bé “khó hiểu” mình gặp trên tàu điện ngầm với câu hỏi “cậu không nhớ mình à” của Mitsuha-người biết rõ Taki là ai. Chính sự chênh lệch về thời gian đã trở thành mắc xích cho câu chuyện. Khi Mitsuha bước xuống tàu Taki đã chạy theo và hỏi “Tên của cậu là gì” Mitsuha vội vã đáp “Tên của tớ là Mitsuha” và tháo dây cột tóc đưa cho Taki. Khoảnh khắc hai người cùng nắm dây cột tóc chính là khoảnh khắc định mệnh. Bởi dây cột tóc của Mitsuha được đan bằng những sợi chỉ của nghề gia truyền của gia đình cô bé, nó chính là minh chứng cho dòng thời gian “Mubusi”. Và chính sợi dây này-hay chính dòng thời gian này đã mang Taki hoán đổi được với Mitsuha để cứu cô khi cậu uống Thánh tưởu-một phần con người của Taki. Cảnh sợi dây buộc tóc trên tay Taki dài ra dài ra cuộn xoáy như dòng thời gian được xoay trở lại có sức ám ảnh mạnh mẽ đến người xem. Taki thấy được hết kí ức của Mitsuha từ khi còn bé đến lúc trước ngày sao chổi rơi. Và Taki trong thân xác Mitsuha đã lên kế hoạch cứu Mitsuha và dân làng thoát khỏi đại họa. Cũng từ đây dòng thời gian song hành đồng hiện: quá khứ-hiện tại nhập vào nhau. Taki và Mitsuha ở chung một nơi, nghe thấy được tiếng gọi tên nhau nhưng không thể thấy nhau, chạy lướt qua nhau, cảm nhận được đối phương ở đó nhưng không thể thấy được bởi lằn ranh của hiện tại và quá khứ.Tuy nhiên phép màu một lần nữa xuất hiện khi hoàng hôn buông xuống-“đó là lúc không phải trưa củng chẳng phải tối, khi mà luân lí trên đời mờ nhạt đi, có khi ta sẽ gặp được thứ không phải người” như cách mà cô giáo đã giảng về từ hoàng hôn ở đầu phim. Taki và Mitsuha thấy nhau và được ở trong chính thân thể của mình đây có thể là lần gặp gỡ đầu tiên của hai người sau lần gặp định mệnh của 3 năm trước. Taki đã nói cho Mitsuha về kế hoạch sơ tán mọi người đang thực hiện dang dở với những người bạn của cô và nói cô phải hoàn thành nó để cứu chính mình. Và để đừng quên nhau lúc chia tay hãy viết tên lên tay nhau. Khi đến lượt Mitsuha viết lên tay Taki thì bỗng nhiên cô bé biến mất dòng thời gian tách ra quá khứ và hiện tại trở về với vị trí của nó.

Mitsuha nhìn thấy sao chổi rơi lần đầu

Cảm xúc người xem một lần nữa như hụt xuống khoảng trống tận cùng khi sao chổi rơi xuống thị trấn Itomori. Không thể thay đổi được một chuyện hiển nhiên của tự nhiên. Dòng thời gian chuyển về hiện tại của Taki 5 năm sau khoảnh khắc đó. Taki của 5 năm sau vẫn mãi miết đi tìm một người quan trọng không thể quên được nhưng cũng không thể nhớ được đó là ai.

Sau những nốt thăng của cảm xúc, ga cuối cùng của chuyến tàu thời gian neo lại ở nơi gọi là sự lắng động. Người xem lắng lòng mình với phép màu của tình yêu đã thay đổi được định mệnh. Chính từ tình yêu chân thành mà Taki đã quyết định phải cứu được Mitsuha. Chính tình yêu chân thành đã mang dũng khí cho Taki viết vào tay Mitsuha 3 chữ : “Tớ thích cậu” thay cho tên của cậu ở lần gặp cuối của hoán đổi. Điều đó như nói lên rằng Mitsuha chỉ cần nhớ tình cảm của mình với cậu còn tên tớ một ngày nào đó chúng ta sẽ gặp lại nhau và cậu sẽ biết, một lời hứa một lời hy vọng về phép màu tình yêu. Sao chổi vẫn rơi nhưng không ai thiệt mạng chỉ có 104 người bị thương đây chính là lúc ta mở ra kết thúc mới cho câu chuyện. Cái kết cho câu chuyện tình cảm của tuổi học trò được viết tiếp vào 5 năm sau đó khi Taki nay đã đi làm và thấy một cô gái với chiếc cột tóc đỏ-vật mà Taki đã trả lại cho Mitsuha vào 5 năm trước. Mitsuha và Taki đi lướt qua nhau trong một đêm đầy tuyết rơi. Trong rất nhiều bộ phim Nhật, đêm tuyết rơi sẽ có điều kỳ diệu xảy ra, đây vừa là một hình ảnh manh tính chất ẩn dụ vừa là thông báo ngầm cho điều kì diệu sẽ đến. Taki và Mitsuha nhìn thấy nhau trên hai tàu điện ngược hướng,chợt nhận ra rằng người đó thật quen. Họ tìm đến nhau, chạy tìm nhau, rồi lại đi lướt qua nhau trên bậc cầu thang. Khoảnh khắc Taki và Mitsuha bước qua từng bậc cầu thang như chính cái cách mà họ bước qua thời gian để tìm “người quan trọng không thể nào quên của mình”, tìm người mà Taki đã gọi tên rồi lại quên, gọi tên rồi lại không nhớ chỉ biết rằng “Dù em ở đâu trên thế giới này, anh cũng sẽ đến gặp em”, là người quan trọng đã viết lên tay 3 chữ tớ thích cậu thay cho tên của cậu ấy trên tay Mitsuha. Tuy không thể nhớ được tên nhau nhưng cảm giác về nhau thì luôn còn trong hai nhân vật chính, Taki đã không để cho cơ hội trôi qua vỉ cậu biết có khi bỏ lỡ một khoảnh khắc là xa nhau đến tận trăm năm-khi hỏi “Có phải chúng ta đã gặp nhau khi trước” và Mitsuha trong nước mắt cũng đã trả lời: “Tớ cũng nghĩ vậy”. Kết thúc phim là câu hỏi của hai nhân vật “Tên của cậu là gì” chính là lúc cảm xúc người xem bùng nổ rồi lắng lại dành cho mình một cái kết riêng cho câu chuyện tình yêu được viết tiếp.


Không chỉ có tình yêu đẹp như ngôn tình, chuyến tàu thời gian trong Your name còn cho ta thấy được vẻ đẹp của rất nhiều điều cần trân trọng. Đó tình cảm của một người bà rất mực yêu thương cháu và luôn tự hào về truyền thống gia đình với nghề đan dây có lịch sử hơn 1000 năm, là nét ngây thơ hồn nhiên của đứa em gái nhỏ Yotsuha dành cho Mitsuha khi mỗi sáng đều đánh thức chị dậy ăn sáng bằng cách không nhẹ nhàng cho lắm, là những câu nói “chị thật ngốc nghếch” khi nghe về ước muốn được làm con trai Tokyo của chị. Tình cảm bạn bè cũng lấp lánh trong phim khi cả Mitsuha và Tki đều có những người bạn hết lòng vì mình. Những người bạn lo lắng khi thấy Mitsuha vì buồn mà cắt tóc, những người bạn thực hiện kế hoạch đánh bom trạm điện và phát thanh sơ tán người dân của Mitsuha chỉ bằng niềm tin tuyệt đối vì đó là Mitsuha nên sẽ làm. Là những người bạn luôn quan sát Taki và không để cho cậu đi một mình tìm kiếm một cô gái nào đó không biết rõ vì sợ cậu bị gạt, là nắm cơm cuộn trao nhau khi sáng Taki quên mang cơm. Tình bạn đẹp như vậy đấy chỉ có tin tưởng và yêu thương nhau chân thành thì mới có thể làm được như thế. Ta còn xúc động bởi hộp cơm của bác chủ quán ăn-người đã chỉ và đưa Taki đến Itomori trong một ngày mưa bão với câu nói đơn giản mà ấm áp “mang hộp cơm này đến đó mà ăn”… tất cả những tình cảm ấy hòa quyện thành những cảm xúc lắng lòng người xem.

Your name chạm đến từng cung bậc cảm xúc không chỉ vì chuyến hành trình của dòng thời gian mà còn ở những hình ảnh và âm thanh được trau chút đến từng chi tiết nhỏ. Khán giả sẽ không thể nào quên những khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp của vùng quê Itomori yên bình với những hàng cây xanh rợp bóng mát chạy dài theo con đường quê, cảnh mặt hồ long lanh ánh nắng hay cảnh bầu trời đêm đầy sao lấp lánh. Cả đất nước Nhật Bản xinh đẹp bỗng chốc thu bé lại thành những hình ảnh trên từng cảnh phim. Hình ảnh ngôi sao chổi cũng được chăm chút tỉ mĩ  tạo thành một khung cảnh tuyệt đẹp có một không hai. Sợi dây buộc tóc và sao chổi bay đều là đại diện cho dòng thời gian định mệnh quyết định hướng câu chuyện. Nếu để ý ta sẽ thấy rằng hầu hết các cảnh của phim đều tràn ngập ánh nắng, đều đó vừa tạo nét tươi vui cho phim vừa làm nổi bật những khung cảnh thiên nhiên với gam màu tươi sáng. Và một yếu tố không nhỏ tạo nên sự thành công của phim chính là âm nhạc. Âm nhạc trong phim là bản hòa ca của cảm xúc,là kết tụ, là chất xúc tác làm cho nội dung câu chuyện được chuyển tải một cách trọn vẹn nhất. Âm nhạc trong phim do nhóm Radwimps chịu trách nhiệm. Những cảnh phim về mang tính “tả” sẽ được diễn đạt bằng nhạc không lời. Ta ngây ngất trong những thanh âm êm đềm của vùng quê Itomori thanh bình, hòa mình vào sự nhộn nhịp trong giai điệu như chính hơi thở của thành phố Tokyo năng động. Tôi đặc biệt ấn tượng với những bản nhạc không lời này vì tính “tả” không cần ngôn từ của nó, đó như chính dòng thời gian của cuộc sống không lời không chữ nhưng chứa đựng cả linh hồn cuộc sống. Sức gợi vô biên từ những điều không nói trong nhạc không lời là không thể giới hạn trong bất cứ ranh giới nào cả. Bài nhạc chủ đề phim lại mang đến cảm xúc cho những điều nhân vật muốn nói. Có lẽ chính bài nhạc phim đã góp phần nào vào việc bộc lộ tình cảm và thay lời muốn nói cho nhân vật. Những lúc hai nhân vật hoán đổi cho nhau, lúc Mitsuha thấy dòng chữ “tớ thích cậu” trên tay nhạc ngân lên da diết câu hát “anh đã tìm kiếm em muôn kiếp trước” hay những câu “Chỉ cần một chút, một chút nữa thôi…gần một chút một chút nữa thôi” vang lên lúc cuối phim khi Taki và Mitsuha gặp nhau như chính tiếng lòng của nhân vật. Từng câu chữ lời của bài hát như khớp vào từng khung cảnh và trở thành lời thoại một cách rất nghệ thuật.

Taki và Mitsuha gặp nhau trong thời khắc giáp ranh giữa không - thời gian

Nếu muốn bước vào một cuộc hành trình nhẹ nhàng, sâu lắng cùng cảm xúc, chuyến tàu thời gian Your name chính là một lựa chọn hoàn hảo. Your name-Tên của cậu là gì? Your name-những cung bậc cảm xúc thân quen, Your name-cuộc sống hiện thực được nghệ thuật hóa trong từng cảnh phim, Your name-bản hòa ca âm nhạc của những thanh âm cuộc sống. Tất cả hòa lại chạm vào từng nốt nhạc cảm xúc người xem và làm cho ta nhận ra rất nhiều điều kì diệu trong cuộc sống và thêm trân quí hơn những người ta gặp gỡ vì biết đâu đó chính là người mà định mệnh đã gửi đến để bên cạnh ta, dành riêng cho ta. Hãy một lần bước vào chuyến hành trình đầy cảm xúc trong Your name để tìm cho mình câu trả lời “Tên của bạn là gì?”.

Nguyễn Thanh Vy

Read more »

Nghệ thuật làm phim Silenced

Một bộ phim thành công ngoài việc nhà đạo diễn tìm nội dung hay, đánh động vào tâm lý người xem cùng diễn xuất ấn tượng của dàn diễn viên thì việc tạo ra những cú “ghi điểm” trong lòng người thông qua kỹ thuật dựng phim cực kỳ tinh tế càng làm bộ phim tăng thêm tính nghệ thuật, triết lý. Khi xem xong một bộ phim, ta không thể nào nhớ rõ từng chi tiết các trình tự của chúng nhưng với những cảnh ấn tượng, làm hài lòng người xem từ trang phục đến màu sắc, từ các bày trí đồ vật đến âm thanh, góc độ quay, diễn xuất...đã khiến bộ phim thật sự đi vào lòng người một cách tinh tế. Có những cảnh quay trở thành kinh điển cho nghệ thuật điện ảnh bởi mỗi sự xuất hiện, thay đổi trong phim ở cảnh đều thể hiện ý đồ của đạo diễn, tạo nên giá trị khổng lồ cho nền nghệ thuật. Bộ phim Silenced là một minh chứng tiêu biểu cho nghệ thuật dựng phim này. Với cách sắp đặt cảnh quay, âm thanh, màu sắc qua từng góc nhìn nhân vật, bộ phim đã lấy đi bao nước mắt của khán giả trước sự khủng khiếp của nạn ấu dâm của Hàn Quốc thời bấy giờ, tác động mạnh vào xã hội và nhà cầm quyền.

Silenced được chuyển thể từ tiểu thuyết Dogani của nhà văn Kong Ji Young viết năm 2009. Sau khi nghe lời giới thiệu của diễn viên Gong Yoo về truyện, đạo diễn Hwang Dong Hyuk lập tức lên ý tưởng và triển khai thực hiện bộ phim này, chuyển những trang sách lên màn ảnh rộng điện ảnh. Câu chuyện được viết dựa trên sự việc có thật tại một ngôi trường hẻo lánh nuôi dạy trẻ khuyết tật vùng Gwangju. Nơi đó, những đứa trẻ bất hạnh thường xuyên bị bạo hành tình dục bởi chính những người thầy đang dạy mình. Nơi đó, những con người vô nhân tính đấy cứ đem đứa trẻ ra hành hạ như một sự giải tỏa. Bộ phim kể về hành trình tìm lại công lý cho những đứa trẻ xấu số đó của thầy giáo Kang In Ho – giáo viên dạy mỹ thuật biết thủ ngữ. Gia cảnh thầy In Ho khá khó khăn về kinh tế, vợ mất đi để lại đứa con gái bệnh suyễn nặng cùng bà mẹ già. Thế nhưng công việc chật vật khiến thầy không có tiền gửi về nhà lần nào. Khi được thầy giáo sư giới thiệu đến dạy tại trường tỉnh lị Mujin (ngôi trường dành cho trẻ khuyết tật), In Ho lập tức nhận lời ngay và bắt đầu công việc bằng chính sự nhiệt tâm của một người thầy. Đằng sau ngôi trường im ắng đó là sự thật khủng khiếp, những đức trẻ không nói được, không nghe được hằng ngày phải sống trong sự sợ hãi về mối đe dọa xâm phạm. Từng đoạn phim được ghi lại qua lời kể của Kim Yeon Du và Jin Yu Ri – hai đứa bé gái bị thầy hiệu trưởng giở trò đồi bại ngay trong trường, trong phòng làm việc, Jeon Min Su – đứa bé trai bị thầy chủ nhiệm đánh đập dã man vì tội “không nghe lời” trước những hành động ấu dâm khủng khiếp, mất nhân tính. Cậu em trai của Min Su vì ốm yếu và không chịu được cú sốc sau những lần ấy đã lao đầu vào xe lửa để kết thúc cuộc đời ghê rợn của mình. Dưới sự giúp sức của Yoo Jin – cô gái làm việc tại trung tâm Bảo vệ nhân quyền vùng Mujin , sự thật được phơi bày, những bộ mặt giả nhân dần lộ diện. Thế nhưng, ánh sáng không nghiêng về họ, tội lỗi của kẻ mất nhân tính được pháp luật khoan hồng và không bị trừng trị thích đáng, để lại nỗi đau trong lòng mỗi đứa trẻ. Không chấp nhận sự thật, Min Su đã tự tay giết chết người đã vấy bẩn cuộc đời em và tự vẫn cùng ông ta trên đường ray xe lửa. Cuối truyện, vụ việc vẫn chưa đến hồi kết, những lần phúc thẩm thất bại và những tên mất nhân tính kia vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật, câu chuyện vẫn bỏ ngỏ.

Phim Silenced là sự kết hợp hoàn mỹ từ yếu tố dàn cảnh đến nghệ thuật quay phim, từ hình ảnh dựng phim đến âm thanh phối hợp. Bên cạn đó, phần diễn xuất của diễn viên, đặc biệt là diễn viên nhí đã khiến người xem không khỏi ngỡ ngàng, thán phục trước những thước phim tâm lý.

Một cảnh trong Silenced

Mỗi cảnh quay, đạo diễn đều đặt vào đó ẩn nghĩa đại diện cho cảnh quay đó. Ngay từ đầu phim, cảnh u tịch hiện ra khi hai sự việc diễn ra song song như đều đến cái kết giống nhau, đó là sự hủy diệt. Đạo diễn đã rất khéo léo khi xây dựng cảnh người thầy đầu tiên đến Mujin trong làn sương mờ không thấy lối đã vô tình cán chết con nai bên đường. Bên cạnh đó, hình ảnh một cậu bé với đôi mắt đượm buồn, thất thểu đi trên đường ray và bị đoàn tàu đâm vào. Hai hình ảnh đó khiến người xem ngay từ lúc đầu đã không nhận ra được đâu là thật bởi nếu không nhìn rõ, người đọc sẽ nhầm tưởng người thầy đã cán chết cậu bé. Thật thật, giả giả ở cảnh này thật khó phân biệt. Một tín hiệu không lành khác cho bộ phim chính là khi thầy In Ho bước vào căn phòng của thầy hiệu trưởng, toàn bộ cảnh văn phòng được quay ngược lên, tức người xem nhìn từ phía trên xuống, trái hẳn với mắt nhìn hiện thực, tất cả được thu gọn vào camera được gắn trên trần nhà. Chỉ một chi tiết lắp đặt nhỏ thế những ta cũng thấy được sự bất thường nơi này, đó chính là ĐIỀU NGHỊCH LÝ khi tồn tại trong ngôi trường man rợ này. Đến khi vụ án kiện tụng đến hồi kết, camera này chính là vật chứng duy nhất có thể khiến vụ kiện được thắng. Nhưng nào ai ngờ, chính cái vật nhỏ xíu trên trần nhà ghi lại tất cả hành động đồi bại của thầy hiệu trưởng với bé Yu Ri lại đập tan hy vọng của họ khi mà luật sư bên họ đã vì danh, vì lợi mà bán đi lương tâm làm nghề, bán đi danh dự và niềm hy vọng của những đứa trẻ. Căn phòng của vị lãnh đạo này luôn lập lòe bởi một thứ ánh sáng vàng vọt nhưng thiếu sự ấm áp, chỉ độc một cây đèn ngủ lúc nào cũng mở dù ban ngày. Khi những người trong căn phòng ấy trò chuyện, dường như đạo diễn đã rất “cố gắng” để đủ ánh sáng, nhìn rõ khuôn mặt người nói. Một cảnh khác trong phim cũng khiến người xem ngay từ đầu đã có mối ngờ hoặc trong ngôi trường đó chính là phòng của ban hành chính. Với cách bày trí căn phòng vô cùng lộn xộn, những giấy tờ công văn cứ chồng lên, xốc xếch mỗi bàn, gây khó khăn cho người vào đủ thấy được sự bất bình thường trong cách tổ chức một cơ quan, đơn vị bởi phòng hành chánh là phòng sao lưu những hồ sơ quan trọng, nắm việc vận hành cả một cơ quan. Đặc biệt ở cuối phim, khi Min Su mất, cuộc biểu tình dành lại quyền thắng đã diễn ra trong sự đàn áp gay gắt của lực lượng công an, khung cảnh hỗn loạn, người người phẫn nộ trước phán quyết đấy. Người xem không thể không vỡ òa trước cảnh thầy In Ho cầm di ảnh của trò Min Su hồn nhiên, liên tục gọi tên và nhắc mọi người nhớ đến em. Khi tấm ảnh rơi xuống, bị đạp nát cũng là lúc thầy gục ngã trong tuyệt vọng.

Màu sắc chủ đạo sử dụng trong bộ phim này là gam màu tối với những lối đi mờ ảo, với những căn phòng chỉ có ánh đèn hiu hắt trong không gian rộng lớn để thấy được rằng các em khiếm thính đáng thương này phải luôn sống trong cảnh bị cái ác, cái xấu vùi dập và không có tiếng nói. Tuy nhiên, có một cảnh mà đạo diễn dường như dành cả ánh sáng cho bộ phim ở đấy chính là lúc cô bé Yeon Du bị thầy hiệu trưởng dồn đến đường cùng, chạy đến nhà vệ sinh trốn nhưng bị thầy phát hiện. Lúc thầy nhìn thấy bé trong căn phòng áp cuối, đôi mắt sợ hãi ướt sũng, miệng không ngừng hét lên trong không trung, gương mặt non nớt ấy như một thiên thần bị nỗi sợ áp chế. Tất cả ánh sáng đều tập trung ở gương mặt em trong vòng một giây để rồi vụt tắt đi trong niềm tuyệt vọng nhưng để lại ấn tượng cho người xem. Em đã không thể chống lại sự tàn bạo.

Nữ diễn viên nhí Kim Hyun Soo trong vai Yeon Du

Đằng sau những thước phim tuy đơn giản đó là cả một bộ phận kỹ thuật quay phim với tính nghệ thuật cao. Nhìn chung, tốc độ phim khá chậm để nhân vật có đủ thời gian trải lòng, gặm nhắm những thống khổ trong thời gian qua. Có lúc sự vồn vã của thời gian xét xử vụ án làm tăng lên nhịp độ của phim. Chẳng hạn, khi thầy phát hiện camera trong phòng, máy quay đã không ngừng tua lại khuôn mặt của ba nhân vật với ba trạng thái khác nhau, đại diện cho ba số phận khác nhau: gương mặt và tiếng kêu thất thanh của bé Yu Ri khi bị thầy hãm hại, gương mặt thỏa mãn dục vọng của thầy và gương mặt kinh hãi của In Ho. Ba hình ảnh đó cứ liên tục thay đổi với tốc độ chóng mặt đã in sâu vào tâm trí người xem, khiến chúng trở nên sợ hãi hơn bao giờ hết. Một khía cạnh khác, thuật phối cảnh viễn cận để tạo ra khuôn hình rõ ràng của phim cũng là một cách để đạo diễn truyền tải được nội dung và tầm ý nghĩa. Ở cảnh bãi biển, khi những đứa trẻ đã tật nguyền về thể xác thì nay lại phải gánh chịu những tổn thương về tinh thần được chơi đùa, nhà sản xuất cố tình đặt máy quay ở góc quay rộng nhất từ đầu phim để thấy được rằng, qua mỗi phiên xét xử, dù thế nào đi nữa thì chân trời rộng mở đấy vẫn chờ đợi các em, một không khí thoáng đãng hơn, ánh sáng cũng dịu nhẹ, sáng và ấm áp hơn kết hợp với tiếng sóng, tiếng nhạc êm dịu bao trùm cả không gian đó. Tuy các em không nghe thấy, không nói lên được tiếng lòng nhưng qua cử chỉ nét mặt, người xem hiểu các em nghe và nói bằng chính trái tim. Ở đó, các em được bình yên dưới sự che chở của hai người tốt, ở đó các em được vẫy vùng trước sự rộng lớn, mênh mông của biển cả. Đó là chân trời của các em.

Để trải dài những dòng suy nghĩ, cảm xúc, đạo diễn đã có những pha kéo dài thời gian chiếu của cảnh quay. Nhịp của quay phim từ đó cũng thể hiện rất chậm qua từng cử chỉ, thái độ. Cảnh thầy In Ho nghe lời người mẹ khuyên, đem tặng chậu lan mà thầy hiệu trưởng trường thích để công việc được thuận lợi hơn được chiếu chậm đến hết mức. Bởi trước khi bước vào căn phòng đó, thầy đã nhìn thấy cảnh thầy chủ nhiệm lôi Min Su đi để tiếp tục những đòn tra tấn vì tội “không nghe lời”. Trước ranh giới mong manh của cái thiện (giành lại cậu bé đổi lại tương lai đên tối) hoặc đến gần với cái ác (thảnh nhiên như không có gì xảy ra tiếp tục tiến vào tặng chậu hoa lan cho hiệu trưởng), chỉ vài giây để suy nghĩ và quyết định nhưng cảnh phim đó kéo dài đến hai phút. Những cái vẫy tay mời gọi trong phòng hiệu trưởng, tiếng đá trong chậu hoa rơi dần trên đất, tiếng bước đi nện thẳng xuống nền gạch như đang trút giận của thầy cay nghiệt làm tâm trí In Ho rối bời, và thầy đã quyết định, đập thẳng chậu hoa vào đầu tên thầy đồi bại, mặc cho tương lai công việc kết thúc tại đó. Hơn thế nữa, ở cảnh phiên tòa xét xử kết thúc với những mức án quá nhẹ cho kẻ mất nhân tính, hình ảnh bên kiện nhốn nhào không bình tĩnh, xô xát với công an, hình ảnh những đứa trẻ dù cố gắng đến mấy chúng vẫn phải thiệt thòi vì công lý không dành cho chúng khóc ròng, đau khổ, tuyệt vọng, hình ảnh bé Yu Ri mắc bệnh ăn vặt thản nhiên ngậm kẹo, hình ảnh bên thắng kiện ăn mừng, đọc kinh thánh chúc mừng nhau… tất cả đều được máy quay quay rất chậm, rất kỹ, xét rõ từng cử chỉ của người tham gia phiên tòa. Nỗi đau đó cứ kéo dài mãi, vô tận, vô cùng trước niềm vui sướng của những kẻ phạm tội. Đấy là thời gian để người xem nghiền ngẫm, nhìn lại chuyện gì đã xảy ra giữa thời này?

Trước khi nổi tiếng với Train To Busan, diễn viên Gong Yoo đã vào vai thầy giáo In Ho đầy ấn tượng trong Silenced

Một bộ phim đánh động tâm lý người xem như thế không thể thiếu âm thanh. Ở phim này, âm thanh đã phát huy tối đa sức mạnh chẳng kém gì những cảnh quay. Âm nhạc chủ đạo được sử dụng trong phim có âm vực trầm, như một bài hát buồn dành tặng cho những đứa trẻ đáng thương. Những bài hát, nhạc nền trong phim tuy khác nhau về nhịp điệu nhưng chúng đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Mỗi cảnh, mỗi thời điểm khác nhau, nhà làm phim đều có những trường đoạn âm thanh riêng biệt và được lọc rất kỹ. Chẳng hạn, vào lúc tên hiệu trưởng có hành động xấu với bé Yeon Du, tiếng kêu cứu kéo dài, ngân vang cả hành lang thảm thiết của bé kết hợp với tiếng nhạc rất nhẹ mang đầy tính liêu trai khiến người xem hồi hộp đến từng bước chân của In Ho. Tiếng lê đôi chân cùng tiếng nhạc thúc bách khi Yu Ri kéo thầy In Ho đến nơi Yeon Du bị đẩy vào máy giặt tạo hiệu ứng cho người xem. Tất cả âm thanh trong bộ phim đều không thừa, không thiếu bất cứ quãng nào. Để tạo được sự chân thật trong cảnh quay, đạo diễn sử dụng rất nhiều đoạn âm thanh bao quanh, đó là tiếng la hét, lộn xộn, mỗi khi phiên tòa kết thúc, đó là khi kết quả cuối cùng được phán quyết không thỏa lòng người mong đợi, đó là khi nỗi tức giận về xã hội đã dân đến tột cùng, họ đứng dậy đấu tranh để phần nào vơi đi cơn giận dữ. Mỗi cảnh như vậy, hàng trăm ngàn âm thanh bao quanh được dựng ra kết hợp với tiếng nhạc nhẹ tạo nên không khí vô cùng ngột ngạt, vồn vã. Âm thanh sử dụng hay nhất là lúc hội đồng thẩm phán kiểm tra thính giác của bé Yeon Du. Họ để bé nghe một bài hát, nếu bé nghe thì giơ tay lên. Và trước sự im lặng của mọi người, bài hát vang lên như khúc dạo buồn cho những cảnh đời bất hạnh. Phải chăng, đây là lúc bé thấm thiá câu nói mà thầy In Ho từng nói: “Những điều đẹp đẽ và kỳ diệu nhất trên thế giới này, không thể được nhìn hay được nghe, mà phải được cảm nhận bằng trái tim”. Bé đã nghe được bài hát trước sự ngỡ ngàng của mọi người và đôi mắt căm thù của kẻ gây ra bao tội lỗi. Bên cạnh đó, âm thanh trong phim còn thể hiện ở những nốt cao, người xem sẽ “nổi da gà” khi nghe tiếng băng keo được xé ra để trói tay chân bé Yu Ri của thầy hiệu trưởng. Lúc ấy, tiếng kêu của bé bị tắt đi, chỉ còn trơ tiếng xé ghê rợn, tác động mạnh vào tâm lý người xem hơn là lồng thêm vào tiếng kêu. Tất cả âm thanh trong phim đều có sự kết hợp với cảnh quay, nhằm liên kết với hình ảnh khơi cảm xúc cho người xem.

Với những cống hiến to lớn cho nền điện ảnh Hàn Quốc như thế, Silenced xứng đáng được nhận những giải thưởng cao quý như Giải Âm nhạc hay nhất (2011), Phim hay nhất tại Hàn Quốc (2011), Giải khán giả bầu chọn ở Undie Far East Film…Bộ phim thật sự như cú tát vào nền giáo dục và xã thời bấy giờ, lên án gay gắt những tên ấu dâm mất hết tính người và sự vô tình của những kẻ ham danh, ham lợi, mặc cho công lý mãi bị vùi lấp. Song hành với điều bất nhẫn đó, phim cũng dành ra những thước phim tươi vui, hồn nhiên, thấy được nụ cười của những đứa trẻ đáng thương đó bước ra từ vùng tâm tối, mở ra chân trời mới cho các em để phần nào xoa dịu nỗi đau mà các em phải gánh chịu.

Văn Kim Hoàng

Read more »

Split

Split

Chấm điểm: 3/4.

Người viết: Christy Lemire.

Khởi chiếu tại Việt Nam từ 17/02/2017.

Khi xem một bộ phim của M. Night Shyamalan, khán giả song song và đồng thời để mắt tìm điểm thắt nút tất yếu của phim. Kiểu thắt nút này đã trở thành lệ với mỗi bộ phim của đạo diễn kiêm biên kịch Shyamalan, kể từ khi tác phẩm đầu tay nổi như cồn The Sixth Sense - Giác quan thứ sáu ra mắt gần hai thập kỉ trước. Ta tự hỏi: Ông sẽ làm ta bất ngờ bằng cách nào đây? Ta nên tìm kiếm những manh mối gì? Nút thắt lần này liệu có hiệu quả hay không? 

Xét tới những nỗ lực tầm tầm như The Village, Lady in the Water hay những lần chệch khỏi quỹ đạo như The Last Airbender và After Earth vô vị, không hề mang chút dấu ấn nào của Shyamalan, thì với câu hỏi cuối ở trên, câu trả lời thường là “Không hẳn”. Thế nên, bộ phim mới nhất của ông mang tên Split - Tách biệt đã đánh dấu một sự trở lại đầy cảm xúc. Một phim kinh dị thuần túy hiếm hoi của Shyamalan, cũng là một lời nhắc nhớ ấn tượng về trình độ kĩ thuật thượng thừa của ông. Tay nghề quay phim xuất chúng của Shyamalan được phô diễn trọn vẹn, bắt nguồn từ niềm yêu kính trọn đời ông dành cho Alfred Hitchcock, bao gồm cả việc chính mình thủ một vai diễn khách mời như thường lệ. Và dù  phim không có nút thắt lớn nào, thì điểm thắt nút vẫn là một trong những phần thú vị nhất của Split.

Cách kể chuyện cũng như tiết tấu của Splitkhá gọn và căngso với phong cách gần đây của Shyamalan. Mặc cho thời lượng đến gần hai tiếng, mạch phim như luôn luôn tiến triển, kể cả khi dẫn những cảnh hồi tưởng để cung cấp cho người xem những góc nhìn khác nhau.

Shyamalan dường như luôn giàu năng lượng, dù cho ông đang trong hoàn cảnh khó khăn. Thành công của phim phần nhiều nhờ vào diễn xuất thiên tài của James McAvoy trong vai một kẻ bắt cóc tên Kevin mang trong mình đến 23 nhân cách khác nhau.

Từ gã thợ bảo trì Dennis bị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế đến cậu nhóc chín tuổi Hedwig nghịch ngợm, từ bà Patricia người Anh ra vẻ đoan chính đến anh chàng fashionista Barry người New York bảnh chọe, McAvoy thổi hồn vào tất cả những nhân vật này theo một cách tuy phải nói là hơi quá đà nhưng vẫn rất thú vị. Dùcó đôi chỗ hơi “kịch”, nhưng diễn xuất của anh có sự uyển chuyển và chính xác tuyệt vời. Anh phải thực hiện nhiều thay đổi từ lớn tới nhỏ, nhiều khi cùng lúc, một cảnh tượng làm mê mẩn người xem..

James McAvoy vào vai tên sát nhân với 23 nhân cách khác nhau

Cách diễn tả một nội tâm rối ren của McAvoy là hài hước hoá những điều tồi tệ nhưng cũng buồn đến không ngờ. Cho dù bị nhân cách nào điều khiển thì Kevin cũng đáng sợ như nhau; nhưng những chấn thương tâm lý từ lúc bé rõ ràng vẫn còn ám ảnh anh khi đã trưởng thành, những chấn thương đã buộc anh phải hình thành một loạt nhân cách để tự vệ. Một tâm hồn mong manh dễ bị tổn thương dần tự phơi bày ở hồi ba¹, tạo nên một sắc thái hoàn toàn khác khiến khán giả không khỏi rùng mình.

Phim bắt đầu bằng một vụ bắt cóc được Shyamalan dàn dựng hiệu quả và hấp dẫn. Ba nữ sinh trung học lên xe về nhà sau một buổi tiệc sinh nhật ở trung tâm thương mại: Claire và Marcia xinh xắn nói cười luôn miệng (Haley Lu Richardson trong phim The Edge of Seventeenvà Jessica Sula), và một Caseye dè ít nói (Anya Taylor-Joy) được mời đi chỉ vì người ta thấy thương hại cho cô. Nhưng cả ba nhanh chóng nhận ra người ngồi sau vô-lăng không phải bố của Claire mà là Kevin. Hắn lập tức đánh bất tỉnh ba người và lôi họ về sào huyệt tạm bợ của hắn, sâu dưới lòng đất.

Cứ mỗi lần Kevin xuống thăm tù nhân, giọng nói cũng như tính cách của hắn lại thay đổi. Ba cô gái dần nhận ra kẻ bắt cóc bị chứng đa nhân cách, duy chỉ có Casey, người đã trở thành thủ lĩnh nhanh trí củabộ ba, là có gan lân la làm quen với hắn. Màn trình diễn thuyết phục của Taylor-Joy trong các phim The Witch và Morgan đã cho ta thấy rằng, ngay cả khi hoàn toàn bất động thì chỉ với đôi mắt to hình quả hạnh ấy, cô cũng có thể tỏ ra đáng gờm ngang ngửa James McAvoy. Cô nâng nhân vật Casey thoát khỏi ngưỡng một nữ anh hùng điển hình ta thường cổ vũ trong các phim kinh dị, đặc biệt nhờ sự trợ giúp của những cảnh hồi tưởng cho thấy cô đã học được những bản năng sinh tồn bằng cách nào. Các bạn diễn của cô không được ưu ái nhiều đất diễn đến thế, cũng không được chăm chút phần phục trang bằng cô.

Taylor-Joy (trái) trong vai Casey - người duy nhất dám đương đầu với tên sát nhân

Ta cũng hiểu hơn về tình trạng tâm lý của Kevin thông qua các buổi trị liệu hằng ngày mà hắn (hay nói đúng hơn là một nhân cách của hắn) sắp xếp với nhà tâm lý học Fletcher (nữ diễn viên tao nhã và đa cảm Betty Buckley thủ vai). Là một nhà nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực này, bà tin rằng chứng đa nhân cách không phải là khuyết tật, mà là biểu thị của một bộ não đầy tiềm năng. Những cuộc đối thoại giữa hai người, dù căng thẳng và quyết liệt, là khoảng nghỉ yên bình giữa những thước phim bạo lực.

Chúng cũng giúp ta tìm ra lời giải cho bài toán này (thật ra là nhiều bài toán khác nhau cùng lúc). Đó là câu hỏi Kevin muốn gì ở những cô gái, hay các cô gái sẽ trốn thoát bằng cách nào. Nhưng yếu tố căn bản tạo nên không khí hãi hùng của cả bộ phim lại chính là cách mà các nhân cách tương tác với nhau, thao túng và dọa dẫm nhau, và câu hỏi liệu có hay không một thế lực còn đen tối hơn đang trỗi dậy.

Nhạc phim của West Dylan Thordson và âm thanh rùng rợn được thiết kế chuyên nghiệp góp phần giúp Split trở thành một trải nghiệm sởn gai ốc ngay từ lúc bắt đầu. Tuy nhiên phim hơi chững lại lúc về cuối với những mánh lới và trùng hợp ngẫu nhiên, cũng như với hướng làm phim dễ dãi -khai thác quá mức phần tuổi thơ bất hạnh để tạo cảm xúc rẻ tiền. Tôi vẫn đang đánh vật với những cảm xúc chồng chéo về bộ phim, nhưng tôi biết mình ra về mà vẫn thấy lấn cấn, dù phim rất cuốn hút cả về mặt nội dung và kĩ thuật.

Dù sao đi nữa, Shyamalan tìm lại được chỗ đứng sau chừng ấy năm vẫn là việc đáng mừng. Hãy nán lại đến phút chót để xem ông còn giấu tài phép gì trong tay áo nhé.

----------

Chú thích:

1.      Kịch bản phim thường có bố cục ba hồi: thiết lập, phát triển và hạ màn.

Dịch: Nguyễn Bích Hà.

Hiệu đính: Lê Nguyên Thảo.

Nguồn: http://www.rogerebert.com/reviews/split-2017

Read more »

Posted in: Dịch thuật,Điện ảnh